* 80 *

Zulüm, acı, ölüm, şu bu

Bir anda gizlerse de tohumu

ölmüş gibi göründe de halk

Döner gelir elbet bir gün Nisan ayı

Kavuşur baharına toprak.

Kızgın eller dağıtır, atar ağır havayı

Ölümün içinde yeşerir yaşamak

Pablo Neruda

Jacques-Brel

* 79 *

Vüs'at O Bener

(...)

Oysa aklımda başka sözler vardı... Kitaplarını bir bir konuşmaktansa; onun yazısının debisine, ondaki yazma duygusunun anakarasına doğru bir yolculuğa çıkmaktı düşüncem.

Öyle de oldu!

Vüs'at Bey, dalgalı bakışlarıyla kapıyı araladı. "Oooo üstadım!" sözüyle, beni bir kez daha mahcup etti... Bekleyişin sıcak karşılayışının ötesinde bir sevgi nişanesi olan sözlerinin derinliği / içtenliği aramızda bir bahar dalı filizi gibi hep yeşerip durmuştu. Onun, Siyah-Beyaz'ı sunarkenki; "Bir gün anımsanmak dileğimi hoş görün! Feridun Andaç dosta içtenlikle." (15 Aralık 1993) notu bir milattı aramızda. İlk kez o gün yüz yüze gelmiş, gene bu yazı evinde günü geceye erdirmiştik. Geçen günlerin seyrinde, sık olmasa da, her Ankara'ya gelişimde onunla rastlaşmış, konuşmuştuk. Bin yıllık "Dost" gibi orada olduğunu, kara mı kara düşlerden, gülünesi 'an'lar hanesinden geçip yeni mi yeni yazıları damıttığını bilmek bile yürek sağaltıcıydı.

Hele bir gün, bir kokteylde, onu uzaktan görüp, ama Bilge Karasu diye yanına varıp, son andaki şaşkınlığımı dile getirdiğimde: "Azizim bu sık sık yapılır bana. Feleğin değil Bilge'nin oyunudur..." demesi bir başka şenliğe dönüşürdü aramızda.

'50 Kuşağı'nın iki yüce yazın insanının yazıda, tinde, ve tende bu denli yakın duruşuna şaşmamalıydık.

Feridun Andaç / "Zamana Yazılan Sözler"

Bilge Karasu

* 78 *

"Hiçbir şey unutulmaz, yalnız onlarla yaşamaya alışılır

hepsi bu..."

Jacques Brel

* 77 *

yalnızlaştırır şiir, kimsesizliğin gölgesidir. orada da sakinlik yoktur. ne garip ki hep oraya taşır yaşam bizi. hep uzaktan izlemeyi öğrendim ben. belki yokluk, o imkansız boşluk öğretti suskunluğu. bu kayıtsızlık değil yaşama, etrafımda olup bitene aksine daha çok inanıyorum sevdiklerime, onlardan gelene, her ne ise ona. yalnız bir tek kişi için bile yazılır..

özer aykut

* 76 *

Sevgili kızım,
değerli meslektaşım Pippa Bacca…

Güle güle git, yolun açık olsun…
Işıklarda yıkan…
Sen artık aynanın gerisindesin.
Ve ben sana baktığımda gördüğüm yüzümden utanıyorum.
Boyumdan büyük utancı taşıyarak önünde saygıyla ve derin bir acıyla eğiliyorum.
Biliyorum, pek zavallıca olacak ama bağışla bizi!...
alpay

* 75 *

Moiz Meseri - "Umut"

(...)

Dünyanın bugünkü kepaze haline insan bozuluyor. Bir yanda açlıktan ölen çocuklar, yoksullar, bir yanda sayılamayacak kadar çok kadın köleler...

Öyle kadın köleler ki köleliklerinin bilincinde bile değiller...

Ve bu kadınlar saraylarda yaşıyorlar...

Dünya böyle kalmaz...

Biz de böyle kalmayız...

Hem kim kalmış ki canım..

Kim kalır ki..

Çok ermiş gelmiş geçmiş bu dünyadan..

Biri 13. yüzyıl şairi Aşık Paşa...

Der ki:

Acı dirliğim isteyen

Tatlı dirilsin dünyaya

Kim ölümüm ister ise

Bin yıl ömür olsun ona

*

Yine de tekerlemeye geliyorum:

Nalları dikmezsem...

Daha görüşürüz...

Dikersem, ne kadar kusurumuz da olsa, affola...

İkisine de eyvallah...

İlhan Selçuk / 13 Nisan 2008, Cumhuriyet

* 74 *

BALIK KAVAĞA ÇIKINCA

Biri anlatıyor, öbürü bıyık altından gülüyor

kulak kesilmiş dinlerken;

Söylediklerine göre, Breton

hiç göz ardı etmezmiş ruhsal açıklamaların

yetersizliğini,

Bu yüzden, gözü pek bir balıkadam gibi,

yılmadan dalarmış bilinçaltının karanlık

sularına

gerçeküstüne çıkarmak için

kutsal ineklerin derin dehlizlere gömdüğü

libido batıklarını.

Bu yosun tutmuş imgelerle eğreti

eğretilemeler

İşte o korkusuz dalışların ganimetleri

vurgun yemeden.

Cevat Çapan

Fotoğraf: Oğuz Kurum

* 73 *

*

Hem laik, hem müslüman olunmaz.

Ya müslüman olacaksın, ya laik.

İkisi bir arada olunca ters mıknatıslanma yapar.

Mümkün değil.

İkisi bir arada olamaz.

Tayyip Erdoğan

*

Er geç çıkar duvarlardan

Düşünce içeride kalmaz

Fazıl Hüsnü Dağlarca

*

Düşünce ve duygular, dağlı konuklar gibi çağrısız, uyarısız geliyor. Onlardan, tıpkı konuklardan olduğu gibi kaçamaz, gizlenemezsiniz.

Resul Hamzatov

*

Öyle düşünceler vardır ki,

bunlar için kulaklar mevcut olmamalıdır.

G. Büchner

*

İyi olmaz yaralar gibi,

iyi olmaz düşünceler de vardır.

H. de Balzac

*

Düşünceler de hastalıklar gibi bulaşıcıdırlar.

André Maurois

*

Gerçekliği tanımlama biçiminiz,

gerçekliğiniz haline gelir.

Roz Townsend

*

İyi ya da kötü bir şey yoktur,

sadece düşünce onu öyle yapar.

W. Shakespeare

*

Kötü hüküm vermeye alışkın insanlar,

genellikle iyinin farkında olmazlar.

O iyi ki,

onlar kaybedinceye kadar

avuçlarının içindeydi.

Sophocles

*

İnsanı ezen hayat değil,

düşüncedir.

Hugo von Hofmansthal

*

Hayatın mutluluğu düşüncenin niteliğine bağımlıdır;

onun için buna dikkat et ve

fazilete ve eşyanın tabiatına uymayan

hiç bir düşüncenin kafanı işgal etmesine izin verme.

Marcus Aurelius

*

Kendi kafanla düşünmesini öğrenmelisin.

Umberto Eco

*

Düşünmek görmektir.

H. de Balzac

*

Düşünmeyen tutucudur,

Düşünmeyen aptal,

düşünmediğine aldırmayan ise köle.

W. Drummond

*

Size kafanız hükmediyorsa kralsınız,

vücudunuz hükmediyorsa köle.

Cato

*

Düşünce de gıdadır.

Victor Hugo

*

DÜŞÜNÜYORUM,

ÖYLEYSE VARIM!

Descartes

*

Düşüncelerinizin karşısındayım,

ama düşüncelerinizi savunma hakkınızı

sonuna kadar destekleyeceğim.

Voltaire

*

Düşünmek büyük bir tasadır.

André Gide

*

Akıl kendine ait bir yerdedir ve

orada cehennemi cennete ya da

cenneti cehenneme çevirebilir

Milton

*

Güzel bir düşünce de ibadet sayılır.

Ahmet İbşihi

*

Her iyi düşünce namuslu insanlarda bulunur.

Euripides

*

İnsana büyüklük veren şey, düşüncedir.

B. Pascal

*

Düşüncelerimizin en iyi aynası,

yaşamlarımızın akışıdır.

Montaigne

*

Düşünceleriniz ne ise hayatınız da odur.

Hayatınızın gidişini değiştirmek istiyorsanız,

düşüncelerinizi değiştiriniz.

Marcus Aurelius

*

Dünyada hiçbir şey,

insanları yapacakları şey üzerinde düşündürmekten zor değildir.

André Malraux

*

İnsanın eninde sonunda alışamayacağı bir düşünce yoktur.

Albert Camus

*

Düşünmek günah işlemeye benzer,

insan zevkini bir kere tattı mı artık ondan vazgeçemez.

Erich Fromm

*

Düşünceler kullanılan giysiler gibidir.

Kullanıla kullanıla biçimleri bozulur.

Georges Braque

*

Okurken aradığımız yeni düşünceler değil,

kendi düşüncelerimizin basılı sayfada doğrulandığını görmektir.

Cesare Pavese

*

Düşünme arzu et sade

Bak böcekler de öyle yapıyor

Orhan Veli Kanık

*

Her zaman

insan bir türlü düşünür,

talih bir türlü.

Publilius Syrus

*

Hayatı yaşamanın iki yolu vardır:

Biri, hiç bir şeyin mucize olmadığını düşünmek,

diğeri, her şeyin bir mucize olduğunu düşünmek.

Albert Einstein

*

Öldük dünyayı şaşkın bırakıp gittik

Yüzlerce incimiz kaldı delinmedik

Sersemliği yüzünden bilgisizlerin

Renk renk düşünceler kaldı söylenmedik

Ömer Hayyam

*

Çok konuşunca, düşünce ölür.

Halil Cibran

* 72 *

CAHİL ZAMAN

bir saniye uyuyorum

mevsimler geçiyor

göğsümde çiçekler açmış

ayaklarıma karlar yağmış

sağımda yosunlar birikmiş

solumda kumlar çizilmiş

üstümde bir masalcı

öyle mahmur öyle öpülmüş

toprağın altı ne kalabalık

vapurların koltukları ne kadar ılık

ne önemi var

hangisi gerçek acıymış

kemiğe mi akla mı saate mi kazınmış

kaç kişilikti zaman

trene binen

vapura binen zaman

nasıl eğlenirdi

nasıl görürdü

nasıl sevişir

ya nasıl dinlenirdi

aklımı kuşlar uzaya

kalbimi güneş batıya

ayaklarımı ağaçlar toprağa emiyor

ah nerelerdesiniz

sevdiğim erkekler

sevdiğim kadınlar

sevdiğim duman tadı

şarap tadı öpücük tadı

hıııı diyor çocukluğum

hıııı diyor

hıııı diyor boşluktan

en alçakta zaman

en yüksekte zaman

en zalim zaman

en merhametli zaman

toprağın üstünde

toprağın altında

annenin karnında

bademin kabuğunda

suyun içinde zaman

ama ben elim kanıyor gibi

ya da bak

dışarıda kar yağıyor gibi

basit cümleler kurmak istiyorum

oya ben kuşa kuş gibi bakmak

ağacı ağaç taşı taş gibi

olduğu kadar görmek

kavrulmuş toprağa

yağmur gibi düşmek istiyorum

bir çocuk elinde değnek

kuma bir çember çiziyor

bir köpek

kuyruğunun gölgesinde döneniyor

bir kadın gerçeklerden bahsediyor

anne olduğunu anımsıyor

aklında vahşet kalbinde şefkat

biliyorum hepsi çok eğleniyor

güneş doğuyor

güneş batıyor

oysa her şey

oysa herkes

zamanın altında kum

zamanın altında taş

zamanın altında kül

zamanın altında can

her şey aslına rücu ediyor

şiire dönüşmeden geçen zaman

şiiri kahrediyor

ah ne kadar gençti zaman

ah nereden geçti zaman

gözyaşıma düştü zaman

kemiğimi çizdi zaman

kelebek oldu kalbime kondu

akrep oldu

aklımı soktu zaman

kemiğin ölçtüğü zaman

saatin durduğu zaman

aklın göçtüğü zaman

sana rastladığım zaman

seni sevdiğim zaman

seni yitirdiğim zaman

doğduğum zaman

güldüğüm zaman

delirdiğim öldüğüm zaman

zamanda savrulan

zamanda biriken

zamanda devrilen sözcükler

sesler

iniltiler

kahkahalar

son nefesler

ne zaman toplandınız kalbimde

nasıl karıştınız aklımda

ne için düştünüz önümdeki kağıda

bir saniye uyuyorum

mevsimler geçiyor

göğsümde çiçekler açmış

ayaklarıma karlar yağmış

sağımda yosunlar birikmiş

solumda kumlar çizilmiş

üstümde bir masalcı

öyle mahmur öyle öpülmüş

çünkü seni ben doğurdum

ben emzirdim

ben büyüttüm

seni ben armağan ettim

ölüme yaklaştıran cahil zamana

oğlum benim

tek günahım

bir şiir nasıl yazılır

görmeni isterdim

zamanı tanımadan

hiç duymadan adını

boka sidiğe sümüğe

gözyaşına ve tere

köklerini sökerken ellerinle

belki kana kuşkusuz kana

kedere ve sevince bata çıka

Suat Kemal Angı

Fotoğraf: Suat Kemal Angı

* 71 *

Albert Camus'un 10 Aralık 1957'de Nobel Edebiyat Ödülü'nü alırken İsveç'de verdiği söylevden:

(...)

Ben kendi hesabıma sanatım olmadan yaşayamam. Ama bu sanatı her şeyin üstüne koymuş da değilim. Tersine, onsuz edemeyişim, onun beni herkesle bir etmesi ve olduğumdan başka türlü olmaksızın herkesle bir düzeyde yaşatmasıdır. Sanat, benim için tek başına tadı çıkarılan bir şey değildir. Sanat bence, en büyük sayıda insanı, ortak acılar ve sevinçlerle coşturacak görüntüleri, biçimleri bulmaktır. Demek ki sanat sanatçıyı insanlardan ayrılmamaya zorlar; onu, en gündelik ve evrensel gerçeğe bağlar. Ve çok defa, kendilerini başkalarından ayrı gördükleri için, sanatı seçenler kısa bir zaman sonra anlarlar ki, sanatlarını ve başkalıklarını ancak herkesle benzerliklerini ortaya koyarak gösterebilirler. Sanatçı, kendini bu başkalarına gidip gelme ile yoğurur: vazgeçemediği güzellik ve kopamadığı topluluk arasındadır. Onun için gerçek sanatçılar hiç bir şeyi küçük görmezler; yargılamaya değil, anlamaya çalışırlar. Ve dünyada tutacakları bir yer varsa, o da, Nietsche’nin çok güzel söylediği gibi, yargıcın değil, işci olsun aydın olsun, yaratıcının başa geçeceği bir dünya olacaktır.

Buna inandık mı, yazarın rolü, ister istemez, zorlaşıyor. Sanatçı, tarif gereği, bugün tarihi yapanların emrine giremez: Tersine, ona katılanların buyruğundadır. Yoksa, tek başına ve sanatının uzağında kalır. Zorbalık, milyonlarca adamı ile birlikte onu yalnızlığından ayıramaz, onlara ayak uydurmaya çalışsa bile, hatta, asıl o zaman. Ama dünyanın öbür ucunda hapse girmiş ve hor görülmüş, bilmediğimiz bir insanın çıkmayan sesi, yazarı, yalnızlığından kurtarmaya yeter, hiç değilse, özgürlüğün sağladığı olanaklar içinde, o çıkmayan sesi unutmamayı ve onu sanat yoluyla duyurmayı başardıkça.

Hiç birimiz böylesine büyük bir işin adamı değiliz. İster bütün ömrünce ünsüz ya da bir zaman için ünlü olsun, ister zorbaların zincirlerine vurulsun, ister bir süre dileğini serbestçe söylesin, yazar kendini haklı ve canlı bir topluluk içinde duyabilir; bu da yazarın elinden geldiği kadar, sanatının büyüklüğünü yapan şu iki görevi yüklenmesiyle olur: gerçeği ve özgürlüğü. Sanatçının işi en büyük sayıda insanı toplamak olduğu için, yalanla ve kölelikle uzlaşamaz, çünkü yalan da kölelik de, bulundukları yerde yalnızlıkları çoğaltırlar. Tek tek olarak sakatlıklarımız ne olursa olsun, soylu yazarlık sanatı, korunması güç olan şu iki ödeve bağlı kalacaktır: Bile bile yalan söylememek ve insanın insanı ezmesine karşıkoymak.

Çevirenler:

Sabahattin EYUBOĞLU

Vedat GÜNYOL